Endokrin Sistem Hastalıkları (Paratiroid Bezi Hastalıkları)

Sınıf: 11
Alan: Hemşire Yardımcılığı
Dersin Kazanımı: Paratiroid hastalıklarını açıklar.
Yöntem ve Teknikler: Anlatım, soru-cevap, beyin fırtınası, sunu gösterisi, demonstrasyon, tartışma.
Başarım Ölçütleri: Paratiroid bezi hastalıklarını sıralar. Paratiroid bezi hastalıklarının nedenlerini, belirtilerini sıralar. Paratiroid bezi hastalıklarının tanı ve tedavi yöntemlerini sıralar. 

Dersin İçeriği: 

Paratiroid Bezleri 

İnsanda dört paratiroid bezi vardır. Tiroid bezinin iki tarafında (alt ve üst kısımlarında) ikişerli şekilde yer almaktadır. 6 mm uzunluğunda, 3 mm genişliğinde olan bezler, koyu kahverengi yağ gibi görünür.

Bu görünüşleri nedeniyle tiroid ameliyatlarında lokalize edilmeleri güçtür. Paratiroid bezlerden küçük bir parça bile kalsa bu parça, hipertrofiye uğrayarak tüm bezin fonksiyonunu yapabilir.

Hiperparatiroidi 

Hiperparatiroidizm, paratiroid bezlerden parathormonun (PTH) fazla salgılanmasına bağlı olarak gelişen tablodur.

Etyoloji 
Hiperparatiroidizmin nedenleri kesin olarak bilinmemekle beraber bazı varsayımlar vardır. Bunlar, boyuna yapılmış radyasyon uygulamaları ve genetik bozukluklar olabilir.

Belirtileri ve bulguları
Hiperkalsemi ve PTH yüksekliğine ait belirtiler olarak ortaya çıkar.
Hiperkalseminin neden olduğu belirtiler:

• Yorgunluk, halsizlik, 
• Depresyon, 
• Apati, 
• Karın ağrısı, 
• Bulantı, kusma, 
• Peptik ülser, 
• Bağırsak motilitesinin azalması ve kabızlık, 
• Kalpte bulgular (EKG de QT intervalinin kısalması), 
• Gut, 
• Anemidir. 

PTH yükselmesine bağlı olarak görülen belirtiler:

• Özellikle böbrek ve kemik dokusunda belirtiler, 
• Uzun kemiklerde, kemik kistleri ve tümörleri, kemik kırıklarında artma ve iskeletsisteminde ağrı, 
• Böbreklerden kalsiyum ve fosforun atılımının artmasına bağlı olarak böbrek taşlarıdır.

Tanı yöntemleri 

Serum kalsiyum (Kalsiyum artmıştır.), PTH düzeylerine (PTH primer hiper paratiroidizmde yükselmiştir.) bakılır. Boyun tomografisi çekilir. Bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans (MR) paratiroid tümörlerinde en iyi görüntüleme yöntemleridir.

Tedavi 

Hiperparatiroidizm tedavisinde en geçerli yöntem, paratiroid bez ya dabezlerinin ameliyatla alınmasıdır. 

 Hipoparatiroidi 

Hipoparatiroidizm, paratiroid bezlerden parathormonların yeterli salgılanmaması sonucu ortaya çıkan tablodur. 

Etyoloji 

Hipoparatiroidizmin birçok sebebi vardır. 

• Boyuna yapılan cerrahi operasyonlar sonrası ortaya cıkan hipoparatiroidizmler.(Tiroidektomi (tiroid bezinin çıkarılması) sırasında yanlışlıkla pararoid bezlerininçıkarılmasına bağlı olarak gelişir.) 
• Konjenital hipoparatiroidizm.(Paratiroid bezlerin doğumsal olmayışı ya da gelişmemesi sonucu oluşur.)
• İdiopatik hipoparatiroidizm.(Seyrek görülür. Çoğu zaman, diğer endokrin yetmezliklerle birlikte görülür.) 
• Herediter hipoparatiroidizm.(Ailevi nedenler seyrek de olsa hastalık nedeni olabilir.) 
• Herhangi bir yere uygulanan radyasyon paratiroid bezlerde harabiyete neden olabilir. 
• İnfiltratif hastalıklar.(Wilson hastalığı ya da tüberküloz, sifiliz gibi hastalıklar) paratiroidlerininflamasyonuna, dolayısıyla da hipoparatiroidizme neden olur. 
• Magnezyum eksikliği.(Paratiroid bezlerin fonksiyonunun bozulmasına nedenolur. PTH sekresyonları azalır.) 
• Psodohipoparatiroidizm. Ailevi bir geçiş söz konusudur. PTH aşırı salgılanmasına rağmen hormonun biyolojik etkilerinde cevapsızlık vardır.) 

Belirtileri ve bulguları 

• Parestezi, 
• Hissizlik, 
• Kramplar, 
• Anksiyete, 
• Depresyon, 
• Tetani, 
• Baş ağsısı, 
• Ciltte kuruluk ve kabuklanma, 
• Taşikardi. 

Ağır vakalarda; 

• Konvülziyon, 
• Larengeal spazm, 
• Karpopedal spazm (ebe eli görünümü), 
• Distoni, 
• Psikoz görülür. 
• Hipoparatiroidili hastalarda kanda kalsiyum seviyesi 7mg/100 mƖ’nin altına düşerse hipokalsemi gelişir. 

 Karpopedal el (ebe eli) 

Tanı yöntemleri 

EKG (QT dalgası uzamıştır.), serum kalsiyum, fosfat, magnezyum düzeyleri, PTH düzeyleri, 25 hidroksi vitamin D seviyesi, serum kreatinin, BUN (kan üre nitrojeni)bakılır, xray grafilerçekilir.  

Tedavi 

Hastalara, tıbbı tedavi yapılır. 

Endokrin sistemi, endokrin sistemi hastalıkları ve hemşirelik bakımı hakkında ayrıntılı bilgi edinmek için tıklayınız.

Endokrin Sistem Hastalıkları (Troid Bezi Hastalıkları)

Sınıf: 11

Alan: Hemşire Yardımcılığı 

Dersin Kazanımı: Troid bezi hastalıklarını açıklar.

Yöntem ve Teknikler: Anlatım, soru-cevap, beyin fırtınası, demonstrasyon, tartışma.

Başarım Ölçütleri: Troid bezi hastalıklarını sıralar. Troid bezi hastalıklarının nedenlerini, belirtilerini sıralar, tanı ve tedavi yöntemlerini sıralar. 

Dersin İçeriği:

                                            Troid Bezi

Troid bezi, T şeklinde bir bez olup trakeanın hemen altında, larenksin önünde ve iki yanında yer alır. Tiroid bezi, tiroksin (T4) ve triiodotironin (T3) denilen iki önemli hormon salgılar. Bu hormonların vücut metabolizması üzerinde önemli etkileri vardır. Tiroid hormonlarının olmaması halinde bazal metabolizma hızı % 40 oranında azalır. Tiroid salgısının artması ile de bazal metabolizma hızı % 60-100 kadar artar. 

Troid Bezi 

Tiroid beziyle ilgili videoyu izlemek için tıklayınız.

1. Hipertiroidi

Hipertiroidi ya da hiper tiroidizm, tiroid bezinin fazla çalışmasıyla ortaya çıkan hastalık tablosudur. Hipertirioid, dünyada ve ülkemizde en sık görülen endokrin sistem hastalığıdır. 

Etyoloji : Hiper toridizme sebep olan birçok mekanizma vardır; ancak bunların içinde en çok görüleni graves hastalığı ve toksik adenomlardır.Hipertirioidizmde tiroid bezi, normalin 2-3 katı büyür.  

Belirtileri ve bulguları: 

•  Sıcağa karşı tahammülsüzlük, 
•  Aşırı terleme, 
•  Yavaş başlayıp giderek artan kilo kaybı, 
•  Çeşitli derecelerde ishal, 
•  Kas zayıflığı, 
•  Sinirlilik, 
•  Psikolojik bozukluklar, 
•  Çabuk ve aşırı yorgunluk, 
•  Uykusuzluk, 
•  Ellerde titreme, (tremor) 
•  Ekzoftalmi. Bu durum optik sinirin etkilenmesine ve görmenin bozulmasına neden olur. Gözler uykuda ve kırpma işlemi esnasında tam kapanamaz, göz yüzeyleri kurur, irrite olur ve enfeksiyonlar gelişir. 

Tanı yöntemleri 

Tiroid bezi gözle, görülecek şekilde büyümüştür. Tanı için ayrıca tiroidin ultra sonografik incelemesi yapılabilir. Tiroksin (T4), triidotronin (T3) ve tiroid stimülan hormona (TSH) bakılır. Tiroid sintigrafisi ve radyoaktif iyot tutulumu testi yapılır. 

Tedavi 

Hipertirioid tedavisi üç basamakta yapılır: 

1.  Hiper plazik tiroid bezinin radyoaktif iyotla tedavisi.
2.  Tıbbi tedavi. 
3.  Cerrahi tedavi.

2. Hipotiroidi 

Hipotiroidi, tiroid hormonunun salgılanmasındaki yetersizliktir. Troid hormonu iyot varlığında salgılanır. Troid bezinden T3 ve T4 salgılanır ve bunlarTSH tarafından kontrol edilir. 

Etyoloji 

Hipotiroid primer ve sekonder olarak gelişir.

-Primer hipotiroid; 

• Radyoaktif iyot tedavisi sonrasında, 
• Tiroidektomi ameliyatından sonra, 
• Otoimmüntiroidit sonrası, 
• Uzun süre ekspektoran kullanımında, 
• Antitiroid ilaçlar ve lityum alımına bağlı iyot eksikliğinde, 
• Tiroid hormonunun sentezi için gerekli olan enzimlerin doğuştan eksikliğine bağlı olarak gelişir.  

-Sekonder hipotiroidi 

• Hipofiz adenomu, hipofiz cerrahisi ve radyoterapisine bağlı troid stimüle edici hormonun (TSH) yetersizliği, 
• Tirotiropin-releasing hormon(TRH) üreten hipotalamusun yetersizliği, 
• Yeni doğanda troid hormon sentezi bozukluğudur.

Kretenizm

Konjenital hipotiroidizm kretenizm, edinsel hipotirodizm miks ödem olarak bilinir. Miks ödem ileri yaş yetişkinlerde görülür. Her iki tip hipotiroidi klinik olarak ciddi ve acil bir durum olan miks ödem komasına yol açar.

Miks Ödem 

Belirtileri ve bulguları 

• Soğuğa karşı tahammülsüzlük, 
• Kabızlık, 
• Kilo alma, 
• Kaslarda sertleşme, çabuk yorulma, 
• Seste kalınlaşma, 
• Saçlarda kalınlaşma, seyrekleşme ve kuruma, 
• Hastanın genel görünümündeküntlük ve ifadesizlik, 
• Boy kısalığı, 
• Gözlerde şişlik, 
• Dilde büyüme, 
• Uyku hali, günde 14-16 saat uyuma, 
• Kalbe ait belirtiler, (Kalp debisi ve frekansı yavaşlar.) 
• Anemi, hiperlipidemi, 
• Mental tembellik, 
• Deride kabuklaşma, tırnaklarda incelme ve kırılma, 
• Kılların büyümesinde durma, 
• Menstrüasyon bozuklukları, libido kaybıdır. 

Tanı yöntemleri 

Hastanın öyküsü, serumda T3,T4 ve TSH düzeylerinin incelenmesi, serum kolesterol, alkalen fosfotaz, trigliserid düzeylerinin değerlendirilmesi, troid sintigrafisi, bilgisayarlı tomoğrafi, magnetik rezonans çalışmaları ve x-ray çalışmaları ile tanı konur. 

Tedavi 

Hipotiroidizmin tedavisinde hastaya, dışardan troid preparatları verilir. Hastalar, bunları ömür boyu kullanmak zorundadırlar. 

3. Basit Guatr 

Basit guatr, (non–toksikguatr, nodüler guatr)tiroid bezinin büyümesiyle ortaya çıkan bir hipotiroidi şeklidir. Eğer kişi diyetle yeteri kadar iyot almazsa veya troid hormonu yapımı herhangi bir nedenle baskılanırsa trioid bezi hormon eksikliğini kompanse etmek için çok çalışır ve büyür. Bezin büyüme nedeni hipofizdenTSH salınımının artmasıdır. Bez o kadar büyürki hem dışardan belli olur hemde solunum ve yutma güçlüklerine sebep olur.

Etyoloji 

Bazı bölgelerde, toprak iyot bakımından fakirdir. Bu nedenle bu topraklarda yetişen gıdalarda da iyot eksiktir. Bu gıdalarla beslenen insanlar, iyot takviyesi yapılmadıkça iyottan eksik beslenmiş olurlar. İyottan eksik beslenmelerde,troid bezinin büyümesi ve buna bağlı olarak guatr gelişmesi görülür. Günümüzde sofra tuzuna ilave edilen iyotla basit guatr vakaları azaltılmıştır. 

Belirtileri ve bulguları 

Birçok hasta asemptomatiktir. Bazen boyunda tipik bir kitle olarak görülür. En yaygın belirti basıya bağlı disfaji ve dispnedir. 

Tanı yöntemleri 

Kanda T4 ve TSH değerlerine bakılır, hipotiroidin bütün türlerinde T4 düşer. TSH primer hipotiroidde yüksek, sekonder hipotiroidde normal ya da düşüktür. Kolestrol, kreatinin fosfokinaz, LDH yüksektir. EKG ve tiroidin ultrasonografik incelemesi ile tanı konur. 

Tedavi 

Tedavide tiroksin ya da tiroksin türevleri verilir. TSH düzeyi normale dönünceye kadar doz artırılarak tedaviye devam edilir. 

Basit Guatr